نویسندگان پر استناد جایگزین دانشمند 1 درصد شود
معاون پژوهش و فناوری پایگاه استنادی علوم جهان اسلام ضمن اشاره به معایب سیستم ارزیابی علم سنجی با تکیه بر اینکه امکان دستکاری در شاخص ها از راه خود استنادی مفرط و ارزشگذاری غیر واقعی نسبت به لیست های عملکردی کمی مانند نویسندگان یک و 2 درصد برتر وجود دارد، اظهار داشت: صدمه های این نظام ها در ایران بیشتر است ازاین رو باید در مورد شاخض های ارزیابی، مطالعات بیشتری صورت گیرد.
به گزارش نئوپدیا به نقل از ایسنا، دکتر منصور حقیقت در وبینار "چالش های استفاده از شاخصهای علم سنجی در ارزیابی پژوهش"، سیاستگذاری در حوزه علم و فناوری را از ضروریات پیشرفت کشورها دانست و اظهار داشت: وضعیت فعلی ما در حوزه های علم و فناوری حاصل سیاستگذاری ها و برنامه ریزی های کشور در سالهای گذشته بوده است.
وی با اشاره به اینکه سیاستگذاری های این حوزه همسو و هم جهت نیستند، ابراز امیدواری کرد که مسئولان کشور به سیاستگذاری های میان مدت و دراز مدت متمرکز در این عرصه بپردازند.
حقیقت، ضمن اشاره به چالش های موجود در زمینه شاخصهای ارزیابی علم و فناوری، تصریح کرد: هر چند که این شاخص ها مانند تعداد "استنادات به مقالات"، "هرش"، ضریب تاثیر" و "چارک های 1 تا 4" با مشکلاتی همراه هستند ولی لزوم است که ما از این شاخص ها برای علم سنجی بهره ببریم.
وی ضمن اشاره به تعداد تولیدات علمی کشور اظهار نمود: بر مبنای آمارها از سال 2000 تا 2020 رشد قابل توجهی در این حوزه داشتیم بگونه ای که تعداد مقالات انتشار یافته در WOS از هزار مقاله در سال 2000 به سالی 70 هزار مقاله در سال 2020 رسید که این عدد به معنای تولید دو درصد علم دنیا از جانب پژوهشگران ایرانی است.
معاون پژوهش و فناوری پایگاه استنادی علوم جهان اسلام به بیان علل پیشرفت ایران در تولیدات علمی پرداخت و اضافه کرد: در سال 2003 از جانب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری سیاستگذاری تشویقی برای انتشار مقالات در ژورنال های بین المللی اجرایی شد که اگر این سیاست به منظور رشد کیفی تولیدات علمی بود که توام با موفقیت است ولی اگر هدف ارتقا کیفی مقالات بوده که علامت سوالی را در اینجا بوجود می آورد.
به قول وی بیشترین تعداد مقالات (46 درصد) در ارتباط با سال 2007 و کمترین انتشار مقالات (12 درصد) در ارتباط با سال 2013 است ضمن آنکه میانگین رشد سالانه انتشار مقالات 20 درصد است و ایران در بین کشورهای اسلامی رتبه اول را در تولیدات علمی کسب کرده است.
آسیب های شاخص استناد مقالات
حقیقت، ضمن اشاره به سابقه تعریف شاخص استناد مقالات در علم سنجی، تصریح کرد: هم اکنون اساس رتبه بندی دانشگاه ها در نظام های رتبه بندی مانند تایمز، میزان استنادات به مقالات است ازاین رو در کشور شاهدیم که بعضی از دانشگاه های کوچک که از نظر بنیه علمی در جایگاه مناسبی نیست و حرفی برای گفتن ندارد در شاخص استناد در بالاترین رتبه نسبت به دانشگاه های بزرگ کشور قرار گرفته است که این امر در ارتباط با برنامه ریزی آنها در ارتقا استنادات می شود.
وی با اشاره به اینکه حتی اگر اعداد و ارقام این شاخص واقعی باشد، نتایج آن گمراه کننده است، در اینباره توضیح داد: افزایش تعداد استنادات به مقالات معمولا در ارتباط با یک فرد است و در صورتیکه این فرد در دانشگاه جا به جا شود، رتبه آن دانشگاه جا به جا خواهد شد.
استاد دانشگاه فیزیک دانشگاه شیراز به بیان ضعف ها و مزایای شاخص استناد پرداخت و اظهار داشت: نظام های ارزیابی عملکرد پژوهشی "داوری محور" و "سنجه محور" هستند. همچون مزایای نظام "سنجه محور" می توان به مواردی چون سادگی و سهولت محاسبه مقادیر و شاخص ها، دسترسی ساده به داده های مورد نیاز برای محاسبه، عینی بودن و بی طرفی نتایج، قابلیت باز تولید و راستی آزمایی، قابلیت تعدیل مقادیر برای رشته ها و حوزه های علمی مختلف و امکان ترسیم روندهای گذشته و پیشبینی روندهای آینده اشاره نمود.
وی ایجاد رقابت مفرط در میان پژوهشگران برای رسیدن به حد نصاب معیارهای کمی، عدم توجه به تفاوت رتبه ها، امکان دستکاری در شاخص ها از راه خود استنادی مفرط، ارزشگذاری غیر واقعی نسبت به لیست های عملکردی کمی مانند نویسندگان یک و 2 درصد برتر را از صدمه های نظام سنجه محور دانست.
معاون پژوهش و فناوری پایگاه ISC ضمن اشاره به مزایا و معایب نظام ارزیابی بر پایه قضاوت و داوری، تصریح کرد: این نظام در کنار مزایایی که دارد با صدمه هایی چون احتمال سو گیری به نفع موضوعات حوزه های پژوهشی، کندی فرایند داوری، افزایش هزینه و زمان ارزیابی، شفافیت ناکافی عرضه طرح های پژوهشی ابتکاری با نتایج نامشخص همراه می باشد.
وی تصریح کرد: هر چند که چالش های این دو نظام متوجه همه کشورهای دنیا است ولی در ایران صدمه های آنها شدیدتر است ازاین رو ما ناگزیر هستیم که سنجه ها را بیشتر مورد مطالعه قرار دهیم.
نتایج یک تحقیق در ISC
معاون پژوهش و فناوری پایگاه استنادی ISC ضمن اشاره به صدمه های نظام های ارزیابی پژوهشی از اجرای تحقیقاتی در این پایگاه اطلاع داد و اظهار داشت: این تحقیقات بر روی 6 ژورنال علمی بین المللی انجام شد که در یک بازه زمانی مشخص 27 مقاله داغ را منتشر نموده بود. مقالات داغ مقالاتی هستند که در فاصله دو سال بعد از انتشار و در بازه های دو ماهه از نظر تعداد استنادات دریافتی در جمع یک دهم یک درصد برتر مقالات یک حوزه موضوعی خاص قرار گیرند. فرض می شود که مقالات داغ دستاوردهای علمی تازه ای هستند که توسط متخصصان یک حوزه مورد توجه جدی قرار می گیرند و مبین ظهور رویدادهای تازه در پژوهش و پیشرفت علمی هستند.
وی افزود: نتایج این تحقیقات نشان دادکه نویسندگان می توانند از راه دستکاری در شاخصهای استنادی مانند ایجاد حلقه های استنادی و نرخ بالای خود استنادی مبادرت به تولید مقالات داغ و پر استناد کنند ضمن آنکه دستکاری در شاخص ها و استنادهای غیر واقعی به مقالات می تواند آنها را در جمع مقالات داغی وارد کند که از کیفیت علمی مطلوبی برخوردار نیستند.
به قول این محقق، بررسی تعداد 27 مقاله داغ از چند نویسنده در این 6 ژورنال منتخب نشان داده است که این مقالات از راه خود استنادی ساخته شده اند به صورتی که نرخ خود استنادی در بعضی مقالات داغ 75 درصد بود.
وی افزود: علاوه بر آن حدود نیمی از مقالات استناد کننده در همان نشریات منتخب چاپ شده بودند.
دانشمند برتر یک درصد یا نویسندگان پر استناد
حقیقت ضمن اشاره به تعریف شاخص دیگری در حوزه علم سنجی در زمینه "دانشمندان یک درصد" اظهار داشت: ما از دو سال قبل در تلاش هستیم که نام دانشمند یک درصد را حذف نماییم ولی به علت فشارهای زیادی که از جانب وزارت علوم و دانشگاه ها به ما وارد می شود این امر میسر نشده است.
معاون پژوهش و فناوری پایگاه استنادی جهان اسلام با تکیه بر اینکه اساتیدی که جز دانشمندان یک درصد قرار می گیرند، "نویسندگان پر استناد" هستند نه دانشمند، تصریح کرد: استفاده از لفظ دانشمند یک درصد برای انتخاب اساتید برتر آسان تر است.
وی با تکیه بر اینکه آنچه از دانشمند یک درصد در ایران از آن یاد می شود در سایر کشورهای دیگر توجه نمی گردد، اضافه کرد: موسسه ملی سلامت آمریکا بزرگترین حامی مالی تحقیقات حوزه زیست پزشکی در دنیا است. نتایج یک تحقیق بر روی مقالات انتشار یافته محققان امریکایی در فاصله سالهای 2001 تا 2012 نشان داد که حدود 60 درصد از نویسندگان پر استناد امریکایی در حوزه زیست پزشکی دارای گرنت پژوهشی فعال از سوی این موسسه بعنوان محقق اصلی نبودند. به عبارت دیگر از هر 5 5 نویسنده این مقالات پر استناد 3 نفر در آن زمان دارای گرنت پژوهشی بعنوان محقق اصلی نبودند.
حقیقت افزود: این در شرایطی است که اغلب قریب به اتفاق اعضای فعال در بخش های مطالعاتی این موسسه صرف نظر از تأثیر استنادی آنها دارای نوعی فاندهای پژوهشی بودند.
عضو هیات علمی دانشگاه شیراز افزود: بر این اساس در تحلیل های آماری پایگاه استنادی ISC از لیست دانشمندان یک درصد برتر این پایگاه در سال 2020 تعداد 512 نویسنده ایرانی بعنوان نویسنده یک درصد برتر شناسایی شدند اما در تحلیل های علم سنجی ISC از شاخصهای دیگری به غیر از مجموع استنادات جهت بررسی اثرگذاری این نویسندگان استفاده شد.
وی تصریح کرد: در نتیجه تنها 391 نفر از نویسندگان بعنوان پژوهشگران برتر شناسایی شدند در حالیکه 47 نویسنده در محدوده غیر نرمال قرار داشتند و عده دیگری هم عضو گروه های بزرگ همکاریهای بین المللی بودند و از تحلیل حذف شدند.
این مطلب نئوپدیا را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب