محققان با انجام پژوهشی دریافتند
منشأ انسانی عامل وقوع سیل گلستان
نئوپدیا: پژوهشگران با انجام پژوهشی دریافتند كه سیل اواخر سال 1397 و اوایل سال 1398 استان گلستان منشأ انسانی داشته است. آنها در بخش هایی از مقاله خود راهكارهایی برای كنترل و مدیریت سیل در آینده بیان كرده اند.
به گزارش نئوپدیا به نقل از ایسنا، كشور ما همواره در معرض حوادث طبیعی همچون سیل قرار داشته و حوادث طبیعی همچون سیل خسارت های مالی و جانی زیادی بر جای گذاشته اند. اواخر سال ۱۳۹۷ و اوایل ۱۳۹۸ در كشور بارندگی های بهاری ممتدی در چندین استان در شمال، شمال غربی، غرب و جنوب غربی كشور رخ داد كه سیل های شدید و خسارت های زیانباری به همراه داشت. پژوهشگران در پژوهشی با عنوان" بررسی سیل استان گلستان در سال 1398-1397 و ارائه راهكارهای كنترل و مدیریت آن در آینده" این مساله را بررسی نموده اند.
در این پژوهش كه توسط یوسف رجبی زاده، دانشجوی كارشناسی ارشد گروه سازه های آبی دانشگاه تربیت مدرس، سید علی علیزاده، استاد گروه سازه های آبی دانشگاه تربیت مدرس و عبدالرضا ظهیری دانشیار گروه سازه های آبی دانشگاه علوم كشاورزی و منابع طبیعی گرگان انجام شده آمده است: «برخی از این سیلاب ها منشاء طبیعی داشتند اما زیانبارترین آنها دارای منشاء انسانی و نیز حاصل فعالیت ها و اقدامات سازهای غیر اصولی و ضعف در برنامه ریزی و مدیریت سیلاب بودند همین مورد لزوم بررسی و تحلیل ابعاد مختلف این سیلاب ها و نیز چاره اندیشی برای پیش گیری از موارد مشابه آن در آینده را بیان می كنند.»
نویسندگان این مقاله پس از مروری بر سیلاب های اخیر ایران، مشخصات و موقعیت جغرافیایی استان گلستان و جانمایی حوضه آبخیز گرگانرود را بیان نمودند و در ادامه درباره سیل ۱۳۹۸-۱۳۹۷ استان گلستان می گویند: «از تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۹۷ بر اثر بارندگی های شدید در استان گلستان سیل جاری شد. این بارندگی ها سبب شد سدهای بوستان و گلستان در شرق استان گلستان سرریز شوند و رودخانه های چهل چای و گرگانرود در اطراف گنبد كاووس از توابع استان گلستان طغیان كنند. گفته می شود در این حادثه طبیعی طی دو روز ۳۰۰ میلی متر بارش رخ داد كه بیش از ۶۶ درصد متوسط بارش یك ساله استان گلستان است. بارش ها بیان كننده آن است كه دیگر مناطق این استان نیز با بارشی بین ۵۰ تا ۷۰ درصد كل بارش سالانه در بازه زمانی كمتر از پنج روز رودررو بودند.»
در این مقاله درباب دلیلهای وقوع سیل در استان گلستان آمده است: « بارش ممتد باران و برف و كاهش دما در استان گلستان كه از یك شنبه ۲۶ اسفند ۱۳۹۷ شروع شده بود سبب وقوع سیل در این استان شد. باتوجه به اقلیم و آب و هوای بارانی این استان و باتوجه به میزان بارندگی در سال آبی جاری نسبت به سال قبل كه در مقایسه با دیگر استانها افزایش كمتری داشته، می توان نتیجه گرفت كه سیل در این منطقه منشا انسانی داشته است. فرسایش خاك بر اثر بهره برداری بی رویه از جنگل ها و بارش ممتد باران و رها ساختن آب از پشت سدها سبب جاری شدن سیل در این استان شد. علت ویرانگری سیل در تركمن صحرا و خصوصاً آق قلا را باید در مجموعه ای از سوء مدیریت ها و عوامل طبیعی جستجو كرد. بارش های شدید، پر بودن ظرفیت سدها قبل از آغاز بارش ها و نیز عدم لایروبی لازم رودهای گرگان اترك و قره سو همگی دست به دست هم دادند تا بزرگترین فاجعه طبیعی و زیست محیطی تركمن صحرا رقم بخورد.»
نویسندگان این مقاله می گویند: « در ایران، تابحال كارهای مختلف پیشگیری و كاهش خسارت های سیلاب چه در زمینه های سازه ای و غیر سازه ای انجام شده ولی آنچه بعنوان معضل در این خصوص مشهود است، پراكنده بودن این فعالیت ها و انجام طرح های مطالعاتی و اجرایی توسط دستگاه های مختلف دولتی و نیمه دولتی در بخش های خاص از مبحث و بیشتر بدون هماهنگی با هم است.»
در بخش دیگری از نتایج این پژوهش آمده: « درباب هماهنگی اقدامات دستگاه ها در مرحله پیشگیری و پیش از رخداد سیل می توان گفت هیچ ارگان خاصی موظف نشده است و همین موضوع از خلاءهای جدی در كشور شمرده می شود. از طرفی باتوجه به فرابخشی بودن موضوع سیلاب و درگیری هر یك از نهادهای ملی در قسمتی از چرخه مدیریت سیلاب هنگام بروز سیل نیز عدم شفاف سازی مسئولیت و وظایف آنها و چگونگی تعامل و هماهنگی آنها به بروز مشكلاتی دراین زمینه كمك رسانی و انجام اقدامات لازم در مرحله پاسخ و احیا علاوه بر مرحله پیشگیری نیز منجر می شود. مهم ترین مسئله، همكاری و هماهنگی بین حوزه های سازمانی است.»
نویسندگان این مقاله بعد از مرور و بررسی ابعاد و جوانب مختلف سیل استان گلستان می گویند: « بحث مدیریت و تشكیل سامانه جامع نظام یافته مدیریت و كنترل سیلاب بسیار ضروری و با اهمیت می باشد باید برمبنای نظام نامه برنامه ریزی شده و ساختار یافته سامانه جامع برای مدیریت و كنترل سیل در سطح فردی و گروهی ایجاد شود كه در آن دقیقا وظایف و اختیارات دستگاه ها و نهادها برنامه ریزی شده باشد بطوریكه امكان انجام كارهای موازی و همپوشان نباشد.»
آنها ادامه می دهند: « همه كشورهای توسعه یافته از تجربه یك سیل بزرگ و خسارت بار، قانون گذاری، توسعه راهنماها و بهبود رویه های مدیریت سیلاب را شروع كردند. دور از انتظار نیست كه در كشور ما و خصوصاً استان گلستان نیز در آینده این بهبود رویه را در عرصه مدیریت داشته باشیم. استفاده از تجارب و اقدامات كشورهای توسعه یافته در زمینه مدیریت و كنترل سیلاب بسیار به ما در مقابله با این پدیده های طبیعی كمك خواهدنمود. از اقدامات غیرسازه ای می توان به توسعه و پیشرفته سازی سیستم های آگهی سیل اشاره نمود و با سرمایه گذاریهای لازم از اقدامات سازه های مفید مانند كشورهای پیشرفته همچون ژاپن، هلند و انگلستان بهره برد.»
در این مقاله آمده: «از جمله این اقدامات می توان به ساخت سدها و سازه های متحرك هوشمند، استفاده از موتورهای آبی خودكار برای تامین قدرت دروازه های آبی ساخته شده در راه سیل برای باز و بسته شدن و راه اندازی كانال های زیرزمینی تخلیه خارجی آب اضافی بارش اشاره نمود كه در كشورهای توسعه یافته اجرا شده و نتیجه خوبی در زمینه مهار و مدیریت سیلاب داشته است.»
پژوهشگران در ادامه این مقاله لزوم توجه به عملیات آبخیزداری اشاره می كنند و می افزایند: «مطالعات آبخیزداری در نقاطی از كشور انجام نشده و لازم است به صورت جدی بررسی شود و همین طور در مورد نقاطی از كشور نیست كه مورد مطالعات آبخیزداری قرار گرفتند باید بازبینی شود و مطالعات دقیق تری به خصوص در مناطق بحرانی در زمینه وقوع سیل صورت گیرد در حوضه هایی كه سدهای بسیار مختلفی دارند و به بیانی كنترل شده هستند باید مدیریت و برنامه ریزی بسیار دقیق و خطاهای انسانی و تصمیم های نادرست حداقل باشد.»
پژوهشگران درانتها می گویند: « مسائلی مانند احیای ظرفیت تالاب ها، چالاب ها و مسیرهای طبیعی طراحی و باز راه اندازی سازه های تقاطع رودخانه ها و نیز اجرای دقیق حد و حریم بستر در صورت ضرورت بازبینی در قانون مربوطه برای افزایش حدود آن، همچون مواردی هستند كه باید مورد بررسی و توجه بیشتر قرار گیرند. در مقاله حاضر راهكارهایی نیز بنا به گزارشهای كارشناسان در سطح استانی و خصوصاً برای حوضه آبخیز گرگانرود ارائه شد، مانند لایروبی رودخانه، اجرای حفاظت از خاكریز در طرفین رودخانه، افزایش حجم مخزن سدها و انحراف رودخانه به مناطق سیل گیر كه اجرای این اقدامات تاثیر فراوانی در مدیریت و كنترل سیل های آینده در این منطقه خواهد داشت.»
این پژوهش در چهارمین شماره ششمین دوره نشریه اكوهیدرولوژی انتشار یافته است.
منبع: نئوپدیا
این مطلب نئوپدیا را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب